Vraag & aanbod

Ophalen in: Sarphatipark 124 huis Amsterdam

(Moet worden opgehaald)

Dit item is vergeven.


Hans Wendte
hanswendte45@gmail.com
020 6712296

7 februari 2024

Stencilmachine Rex-Rotary M2, ca 1939

Inleiding
De machine staat bekend als geschikt voor het dupliceren van teksten in een kleine oplage, en werd o.a. gebruikt voor het maken van circulaires en clubbladen. Bijzonder geschikt voor scholen, (sport-)verenigingen en kerken. Omdat de machine mobiel is en handbediening heeft, werd deze in de Tweede wereldoorlog ook ingezet voor het maken illegaal drukwerk.

Technische gegevens
Fabrieksmerk: Rex-Rotary M2, geplaatst aan voorzijde boven de papierinleg, M2 geplaatst boven de naam Rex Rotary.
Synoniemen: Rotary stencilmachine; Rex-duplicator; Rex Rotary, 2 cylinder duplicator. Afmetingen: 37 (lengte, niet uitgeklapt) × 40 (breedte) × 32 (hoogte) cm
Gewicht: 15 kg. (geschat, niet gewogen).
Productie: soortgelijke modellen zijn geproduceerd tussen ca. 1939-1943, bij Zeuthen & Aargard,
waarschijnlijk in Denemarken. later in Stockholm.
Nieuwprijs: volgens een advertentie in De Noord-Ooster van 29 februari 1940, waarin een Rex Rotary, 2 cylinder duplicator tweedehands wordt aangeboden, bedroeg de nieuwprijs destijds f 225,-

Beschrijving
Naam. De machine wordt formeel aangeduid als ‘duplicator’ (dupliceermachine / duplicating machine) of kopieermachine (copying machine).

Conditie
Het uiterlijk van de machine is onbeschadigd, maar toont gebruikssporen. Het inwendige is compleet, maar moet voor gebruik bij demonstraties wel gereviseerd worden (smeren en afstellen).

Uiterlijk.
De machine staat op een stevige brede rechthoekige basis en de metalen voor- en achterkleppen lopen, als bij een tent, naar boven toe. Bij gebruik worden de voorzijde (automatische papierinlegger) en achterzijde (aflegbak) open geklapt.
Dit model werkt op handbediening. Aan de rechterzijde bevindt zich een inklapbare handel om het interne mechaniek te laten bewegen. Aan dezelfde zijde bevindt zich een mechanische teller die het aantal kopieën registreert.
Voorts is er aan de voorzijde een knop om de (druk)inkt te verdelen (inktverdeler) De kleur van de machine is donkergroen

Werking
Voorafgaand aan duplicatie wordt een zogenaamd moedervel in een schrijfmachine voorzien van de gewenste tekst. Daarna worden de inktrol in de machine voorzien van verse inkt uit een tube. Ook wordt nog een oplosmiddel gebruikt. Dit proces staat in de literatuur beschreven als ‘spirit duplication’ en geeft aan het stencillen zijn typische herkenbare geur. Daarna kan er gedraaid worden.

Bijbehorende doos
De machine heeft een bijbehorende houten doos. Deze bevat a) enkele grafische tekenpennen om tekeningen op het moedervel te maken; en b) een stempelkussen gevat in een platte doos, met grote bolvormige greep en te gebruiken om briefkaarten te drukken.

Onderzoek

Stencilmachines in Nederland
In de periode 1935-1945 was in Nederland de Cyclostyle stencilmachine van Gestener het meest gangbare model. Maar ook in de handel waren o.a.: de Roneo stencilmachine (Cyclo style Roneo), de Edison Dick stencilmachine en de Jaarsma-Haard stencilmachine (merk GeHa)

Aanwezigheid stencilmachines in collecties
Een identiek exemplaar is aanwezig in de collectie van Danmarks Techniske Museum (Deens Techniek Museum / Danish Museum of Science and Technologie) te Helsinger. Het is gedateerd ca 1943 en is (al in produktie sinds 1940). Het exemplaar is uitgevoerd in een licht-bruin kleur. Het exemplaar uit Dedemsvaart kan gezien de donkergroene de kleur een voorloper zijn geweest.

Zie afbeelding: www.kulturarv.dk/mussam/VisGenstand.action?genstandId=706270

Een machine die enigszins lijkt op dit exemplaar is een Zweeds model ‘Plentograf’, de ‘Spirit duplicator’, gefabriceerd bij A.B. Lannertsfors Mekaniska Verkstad.
Tot op heden kon nog geen soortgelijk exemplaar gevonden worden in de Nederlandse museumcollecties. In 2017 heeft Erwin Blok, oud-werknemer van Gestetner en verzamelaar van stencilmachines een expositie mogen maken in het museum in Joure, waar dit exemplaar niet stond. Ook andere Nederlandse drukkerijmusea zoals in Meppel tonen de machine niet op de website.

2 gedachten over “Stencilmachine Rex-Rotary M2, ca 1939”

Plaats een reactie