Herkomst letters van Lettergieterij Amsterdam
In het Tetterode-archief bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam bevindt zich een fotokopie van een document uit september 1968 met als titel Alfabetische lijst van L.A.-letters, bevattende de soorten opgenomen in de proeven van 1932 en later, benevens de voonaamste soorten uit de oudere proeven tot 1898.
In deze opsomming van letters wordt aangegeven wanneer ze aan het Tetterode-assortiment zijn toegevoegd, en wat de herkomst is. Interessante informatie voor margedrukkers, aangezien veel van onze kasten met Tetterode-materiaal gevuld zijn. Hieronder de complete lijst, met de bijbehorende toelichting.
Toelichting op de kolom ‘Herkomst’
De letters kunnen zijn verkregen:
1. door licentie-overeenkomst met een andere gieterij, van wie gietsel ter galvanisering met gietrecht werd betrokken;
2. dito met een stempelsnijdersfirma als Riegerl Weissenborn of Wagner & Schmidt of Arthur Schulze te Leipzig, van wie stempels en matrijzen werden betrokken;
3. (in de periode waarin zulks algemeen gebruikelijk was) door nagalvaniseren van achterom gekocht gietsel;
– In al deze gevallen zijn wij geen exclusieve bezitters en hebben wij ook niet het recht zelf aan anderen licenties op deze letter te verlenen, tenzij zulks uitdrukkelijk werd overeengekomen;
4. door eigen creatie, om het even of het ontwerp in eigen graveerderij of voor onze rekening elders werd uitgevoerd: deze gevallen zijn met ‘LA’ in de kolom aangeduid;
– Hier kunnen wij dus eigendomsrechten doen gelden en licenties verlenen, voorzover de ontwerpen al dan niet in het vrije domein (door verjaring van rechten) terechtgekomen zijn, of wij door overeenkomsten onze rechten al geheel of gedeeltelijk afgestaan hebben.
Van de ‘leveranciers’ na 1900 zijn de volgende verdwenen zonder opvolgers: Benjamin Krebs, Frankfurt/M; Wilh. Gronau, Berlin; H.C. Hansen, Boston; Riegerl Weissenborn, Wagner & Schmidt, Ludwig Wagner, Leipzig; Karl Brendler, Wien.
In de ATF zijn opgenomen: Inland, St. Louis; Barnhart Bros. and Spindler, Chicago; Keystone, Philadelphia. Berthold nam Gutenberg, Riga en C.F. Rühl, Berlin in zich op; Deberny & Peignot dito Ch. Beaudoire. Schelter & Giesecke ging op in het genationaliseerde veb Typoart, samen het Schriftguß KB voorm. Brüder Butter.
De gegevens zijn ten dele ontleend aan de twee ‘matrijzenboeken’ van het Bedrijfskantoor, die echter zeer onvolledig en vaak onjuist zijn.
naam | jaar | herkomst/ontwerper |
Aigrette | 1939 | ‘Bernhard Tango’, ATF |
Amazone | 1958 | LA – Leonard H.D. Smit |
Amstel (vet ’11, curs. ’12) | 1910 | Wagner & Schmidt |
Annonce Antieke | 1913 | Wagner & Schmidt |
Antieke Annonce, zie Annonce Ant. | ||
Antieke, Brede Magere en Halfvette | 1908 | Schelter & Giesecke |
Antieke, Brede Vette | 1908 | ‘Gothic No. 8’, Inland |
Antieke, Compresse | 1916 | ‘Gothic Extra Condensed’, ATF |
Antieke, Das, zie Das Antieke | ||
Antieke, Halfv. Curs. nr. 1066-1071 | voor 1898 | ? |
Antieke Kap., Kaart, zie Kaart Antieke Kap. | ||
Antieke Lux, zie Lux Antieke | ||
Antieke, Nobel, zie Nobel | ||
Antieke, Omlijnde | 1912 | ‘Comstock’, Inland |
Antieke, Royal, zie Royal Antieke | ||
Antieke, Smalle Halfvette | 1900 | Schelter & Giesecke |
Antieke, Smalle Magere | voor 1898 | ? |
Antieke, Smalle Vette | 1909 | ‘Halbf. Bücher Grotesk’, Berthold (met wijzigingen) |
Antieke, Verlengde Vette | 1914 | Schelter & Giesecke |
Antieke, Vette nr. 1867-1876 | voor 1898 | Gottlob Franke, Danzig |
Antieke, Vette Cursief | 1893/ 94 |
or. 1892, J. John, Hamburg? |
Ariadne | 1927 | ‘Invitation Shaded’, ATF |
Arsis | 1939 | ‘Onyx’, ATF |
Atlas | 1932 | ‘Welt Antiqua’, Ludwig & Mayer |
Bilderdijk Initialen | 1907 | LA – SHdR |
Biljetletter, Rom. en Curs. | voor 1898 | ? |
Bodoni (tot 1940 geen eigen matrijzen) | 1931/ 32 |
Haas en Berthold |
Brede Magere en Halfv. Antieke, zie Antieke, Brede Magere en Halfv. | ||
Brede Vette Antieke, zie Antieke, Brede Vette | ||
Brede Vette Egyptienne, zie Egyptienne, Brede Vette | ||
Bristol (uit Broadway, ATF) | 1929 | LA – SHdR |
Carlton (uit Broadway, ATF) | 1929 | LA – SHdR |
Cheltenham div. soorten, compl. ‘16 | 1906 | ‘Cheltenham’, ATF |
Choc | 1963 | Olive |
Circulaire Initialen | 1926 | LA – SHdR |
Clio | ca. 1904 | ? |
Columbia I (oud), Sm. C. 1907 | 1905 | ‘Buffalo’, H.C. Hansen |
Columbia II (nieuw), smalvet 1959 | 1956 | LA – Walter H. McKay |
Compresse Antieke, zie Antieke Compresse | ||
Compresse Etienne, zie Etienne Compresse | ||
Contura | 1965 | LA – D. Dooijes |
Das Antieke | 1920 | Pieter Das, Wagner & Schmidt |
Diana | 1925 | ‘Typo Roman Shaded’, ATF |
Duplex (geen matrijzen; doorverkoop) | 1936 | ‘Plastica’, Berthold |
Effect (met enkele wijzigingen van SHdR) | 1935 | ‘Bronze Versalien’, Gutenberg G., Riga |
Egmont (curs., vet en open kap. 1934) | 1933 | LA – SHdR |
Egyptienne, Brede Vette | 1955 | LA – Walter H. McKay |
Egyptienne, Mediaeval, zie Med. Egyptienne | ||
Egyptienne, Vette Verlengde (nu Sm. V.E.) | 1898 | Schelter & Giesecke |
Electa | 1911 | ‘Avil’, Inland |
Elegant | voor 1898 | ? Amerikaans |
Ella Cursief | 1915 | LA – SHdR (vrije verkoop door Wagner & Schmidt) |
Erasmus Mediaeval | 1923 | LA – SHdR |
Etienne, Compresse | 1905 | Wagner & Schmidt |
Etienne, Verlengde | 1894/ 95 |
? |
Etienne, Vette Verlengde | 1895 | ? |
Eureka | 1907 | ‘Studley’, Inland |
Excelsior Schrijfletter | 1906 | ‘Kunstlerschreibschrift’, Stempel; Frans orig.? |
Figaro, zie Hidalgo | ||
Firenze | 1910 | ‘Della Robbia’, ATF |
Flambard | 1953 | LA – A. Overbeek |
Flex | 1937 | LA – Georg Salter |
Florentijnse Initialen | 1904 | ? |
Fortuna | 1925 | ‘Announcement Roman + Italic’ ATF |
Garamont | 1927 | ATF |
Globe (uit Eureka) | 1939 | LA – SHdR |
Gothiek Kaart, zie Kaart Gothiek | ||
Gotische lnitialen | voor 1898 | ? |
Gracia | 1926/ 27 |
Wagner & Schmidt |
Gracieus | 1904 | Stempel |
Gravure, div. series, compl. ‘25 | 1919 | ‘Les Cochin’, (Deberny &) Peignot |
Grotius | 1925 | LA. – SHdR |
Halfvette Antieke, Brede, zie Antieke, Brede Halfv. | ||
Halfvette Antieke cursief, zie Antieke, Halfv. curs. | ||
Halfvette Mediaeval | 1909 | Wagner & Schmidt (orig. Am.) |
Handelscursief (vette bij Ella) | 1925 | Wagner & Schmidt zelf gemaakt, niet SHdR |
Hansa | ca. 1902 | Berthold |
Hermes (uit vette Plantijn) | 1924 | LA – SHdR |
Hercules | 1927 | ‘Titanic’, Ludw. Wagner |
Hidalgo (eerst geheten ‘Figaro’) | 1940 | LA – Stefan Schlesinger |
Hilda | 1907 | ? Duits |
Hollandse Mediaeval; curs. + halfv. ’13;
sm.v. ’14 |
1912 | LA – SHdR |
Ideaal | 1931 | ‘Ideal News’, Intertype |
Impact | 1966 | Stephenson Blake |
Indépendant | 1931 | LA. – G. Collette en J. Dufour |
Initialen, Bilderdijk, zie Bilderdijk Initialen | ||
Initialen, Circulaire, zie Circulaire Initialen | ||
Initialen, Florentijnse, zie Florentijnse Initialen | ||
Initialen, Gotische, zie Gotische Initialen | ||
Initialen, Mediaeval, zie Mediaeval Initialen | ||
Initialen, Morris, zie Morris Initialen | ||
Initialen, Oudduitse, zie Oudduitse Initialen | ||
Initialen, Raffia, zie Raffia Initialen | ||
Iris | 1939 | ‘Empire’, ATF |
Juno uit Titelkapitalen | 1926 | LA – SHdR |
Kaart Antieke Kap. (o.k. ’13) | 1909 | ‘Blair’, Inland |
Kaart Gothiek | 1913 | ‘Wedding Text’, ATF |
Kerkgothiek | ca. 1900 | ATF |
Kloosterschrift | ca. 1900 | ‘Jenson’, ATF |
Lasso | 1952 | ‘Balloon’, ATF |
Lectura | 1969 | LA – D. Dooijes |
Libra | 1938 | LA – SHdR |
Luna | 1928 | Tango, Berthold |
Lux Antieke (uit Reclame Kapitalen) | 1924 | LA – SHdR |
Mediaeval 1013-1023; c.6-10: ’95; Sm. M. ’96 | 1891/ 92 |
? |
Mediaeval Egyptienne | voor 1898 | ? Amerikaans |
Mediaeval, Halfvette | 1909 | Wagner & Schmidt (orig. Am.) |
Mediaeval, Hollandse, zie Hollandse Mediaeval | ||
Mediaeval lnitialen | 1907 | ‘Della Robbia Initials’, ‘ATF |
Mediaevalkapitalen nr. 1287-89 | 1900/ 01 |
? |
Mediaeval, Smalle Halfvette, zie Smalle Halfv. Mediaeval | ||
Mercado | 1910 | ‘John Hancock’, Keystone |
Mercator div. soorten; sm. m. ’62 | 1958 | LA – D. Dooijes |
Métro (geen matrijzen; doorverkoop) | 1931 | ‘City’, Berthold |
(Missaal, voor Gooi en Sticht) | 1947 | LA – D. Dooijes |
Mistral | 1955 | Olive |
Morris lnitialen | ca. 1903 | Wilh. Gronau |
Nero (geen matrijzen; doorverkoop) | 1928 | ‘Lo’, Berthold |
Nobel, div. soorten; compl. 1935 | 1929 | LA – SHdR, uit en gelijktijdig met ‘Berthold Grotesk |
Omlijnde Antieke, zie Antieke, Omlijnde | ||
Open Cursief | 1925 | ‘Goudy Handtooled Italic’, ATF |
Orator | 1922 | LA – L.H.D. Smit |
Oudduitse Initialen | ca. 1904 | ? |
Oud-Hollands | 1910 | ‘Cloister Black’, ATF |
Pascal | 1961 | LA – José Mendoza y Almeida |
Plantijn, P. Med. ’10, P. Vet ’09 | 1908 | resp. ‘New, Recut, Heavy Caslon’, Inland |
Plantijn Curs. 2e Serie (nwe. o.k., cijf.) | 1928 | LA – SHdR |
Polka | 1954 | ‘Dom Casual’, ATF |
Preciosa | voor 1898 | ? Duits |
Promotor | 1960 | LA – L.H.D. Smit |
Raffia Initialen | 1952 | LA – Henk Krijger |
Reclame Kapitalen | 1922 | Wagner & Schmidt |
Reclame, Smalle, zie Smalle Reclame | ||
Regina | ca. 1902 | Berthold? |
Reiner Script | 1951 | LA. – Imre Reiner |
Romaans, div. soorten, compl. ’09 | 1903 | Riegerl Weissenborn, Barnhart + Sp. e.a. |
Romein, Vette, zie Vette Romein | ||
Rondo | 1947 | LA – S. Schlesinger en D. Dooijes |
Roos, De, Romein + Curs. (halfv. + open ’53) | 1947/ 51 |
LA – SHdR |
Royal Antieke | 1909 | Berthold |
Savoy (als nu Bristol + Carlton) | 1936 | LA – SHdR |
Schaduw Kapitalen | 1919 | LA – Arthur Schulze |
Schoolmediaeval | 1903 | Naar gewijzigde copie van Cushing Monotone, ATF |
Schrijfletter, Smalle Vette, zie Smalle Vette Schrijfl. | ||
Schrijfmachineletter 1324 en 1324a | 1901 | Benj. Krebs |
Schrijfmachineletter nr 1696 | 1909 | ‘American Typewriter’, ATF |
Select (matrijzen 1929 gereed) | 1930? | ‘Albert Antikva’, Berling |
Simplex | 1940 | LA – SHdR |
Sirene (geen matrijzen; doorverkoop) | 1932 | ‘Signal’, Berthold |
Smalle Halfv. Antieke, zie Antieke, S.hv. | ||
Smalle Halfvette Mediaeval | 1911 | ‘Monitor no. 5’, Barnhart Bros. + Spindler |
Smalle Magere Antieke, zie Ant. Sm. Magere | ||
Smalle Mediaeval, zie Mediaeval | ||
Smalle Reclame | 1912 | Wagner & Schmidt |
Smalle Vette Antieke, zie Antieke, Sm. Vette | ||
Smalle Vette Egyptienne, zie Egyptienne, Vette Verlengde | ||
Smalle Vette Schrijfletter (geen matrijzen, doorverkoop) | 1928 | ‘Schmale Fette Schreibschr.’, Berthold |
Sparta | ca. 1903 | ? |
Stilo | 1920 | ‘Die Mode’, Ludwig & Mayer |
Studio | 1946 | LA – A. Overbeek |
Succes (uit Das Ant., Lux, Recl.Kap.) | 1928 | LA – SHdR |
Tiffany | 1908 | dito, nu genaamd ‘Typo Shaded’ enz. ATF |
Titelkapitaaltjes | 1907 | ‘Engraved Title’, Barnhart Bros. + Spindler |
Transito | 1930 | LA – Jan Tschichold |
Verlengde Etienne, zie Etienne, Verlengde | ||
Verlengde Vette Antieke, zie Ant. Verl. Vette | ||
Vette Antieke, zie Antieke Vette | ||
Vette Romein (geen matrijzen; doorverkoop) | 1932 | ‘Fette Antiqua’, Berthold |
Vette Verlengde Egyptienne, zie Egyptienne, Vette Verlengde | ||
Vette Verlengde Etienne, zie Etienne, Vette Verlengde | ||
Visite | 1911 | ‘Title Shaded Litho’, ATF (deels via Turlot, nu FTF) |