Techniek

Niels Goovaerts
Ateliert@telenet.be

11 maart 2017

Loden letter met (vocht?)schade, weg ermee?

Enkele letterkasten kwamen mijn richting uit, waarin een deel van de letters aangetast is. Ze slaan wit uit. Is dit het gevreesde loodstof, en moeten deze letters onherroepelijk weg?

Ze lagen vooraan in de kast, ik denk dat ze last hebben gehad van vocht (en koude?). Andere letters in de kast zien er nog prima uit, sommigen zijn alleen aan de zijkant aangetast, maar (nog?) niet op het letterbeeld.

Ik heb er enkele even gepoetst (zie de laatste foto), en dan merk je dat het echt een ‘aantasting’ lijkt, het lood lijkt veranderd (laatste foto). Ik heb niet geprobeerd om ermee te drukken.

Wat raden jullie aan? Valt deze letter nog te redden? Is het ongezond om ze aan te raken/te poetsen? Moet de letter weg?

12 gedachten over “Loden letter met (vocht?)schade, weg ermee?”

  1. Waar siliconen-papier tegen beschemt, dat weet ik niet. Tegen stof misschien. Tegen vocht helpt dat niet. En erg lage temperaturen zijn er in het Tipoteca-museum niet te verwachten.

    silica-gel…

    Dit soort zakjes behoren bij de tegenwoordige weggootmaatschappij… Silica-gel is er ook met een indicator: die verkleurt als de gel met vocht verzadigd is geraak.

    In een hete oven, kan het drogen en later weer hergebruikt.

    Dit soort zakjes, je kan niet zien hoevel vocht ze hebben opgenomen, en ze verliezen hun functie best snel. Hoe lang zouden ze mee gaan ?

    ………

    dat witte poeder… het maakt best uit wat voor legering er voor de letter is gebruikt. Antimoon zou het proces vertragen.

    Tin kan gaan rekristalliseren beneden 12,5 graad celcius. (zag ik op wikipedia…)

    Beantwoorden
  2. Of voor de hele vochtige ruimte “gewoon” een Bisonvochtvreter aanschaffen en op tijd legen:-)) . Navullingen per 3 bij de Action een fractie van de Bisonprijs…

    Beantwoorden
  3. Zoals ik in een mail aan Niels al doorgaf, hebben ze bij de Tipoteca in Italië op de meeste kasten een vel siliconenpapier liggen, wat enigszins beschermt, maar het is natuurlijk ook een goed idee om een partij silica gel zakjes aan te schaffen en er enkele per kast in te leggen.

    http://www.silica-gel-shop.nl/silica-gel-droogzakje-5gr.-500-stuks

    Het zal het probleem van vochtige ruimtes niet helemaal oplossen, maar baat het niet, het schaadt ook niet…

    Beantwoorden
  4. Wat John Cornellise zegt; berg het warmer op. Ben nu een aantal polissen aan het uitzoeken welke tevens zijn aangetast. Bij de 6 punts letters is het soms al bijna niet meer te zien om wat voor letter het gaat. Zal toch eens moeten gaan overleggen met m’n partner hoe we dit in de winter gaan doen, want ook ik heb een ongeïsoleerde schuur waar alles in staat. Zou het mezelf nooit vergeven als sommige corpsen aangetast worden.

    Beantwoorden
    • M’n kleinzoon heeft het over het evalueren van Pokamons, snap ik niks van.

      Van Darwin echter wel, lag het aanvankelijk de Loodluis wat zwaar op de maag, het is er toch aan gaan wennen. Overlevingsstrategie.

      Dus wie weet, is het zich nu aan het evalueren naar het digitale lood.

  5. Of is het loodluis?

    Het ogenschijnlijke kan bedriegen.

    In het, door Wim Schroot en Alex Barbaix, speciaal voor de Marge Markt in de Koningzaal van Artis

    (mei 1988) vervaardigde geschrift, “Copeognatha Spanjola – een marginaal insekt” maakt een wetenschappelijk overzeese medewerker al melding van de – LOODLUIS -.

    Citaat, “Vooral de Loodluis ( Copeognantha Littera Plumbum ) is hier op zijn terrein.

    Met zelfs een voorkeur voor bijzondere lettertypen, vergrijpt hij zich niet alleen aan het gedrukte,

    maar ook aan de letter in de kast, op de bok, tussen het zetsel, onder loodpastei.

    En verder, ” Het verband tussen de Loodluisgroep en het dierenriemteken Steenbok is des te treffender als men beseft dat dit wezen zijn levenselement vindt in de felle strijd met de omstandigheden, zijn leven is bovenal één overwinning op de zwaarte: het lood.

    Men is gewaarschuwd.

    Beantwoorden
  6. Ik heb ook van die letters, lekker groot (48 en 72 pt) en vet. Ik vind het erg leuk om ermee te drukken: zo’n mooi structuurtje!

    Beantwoorden
  7. Naast bovenstaande heb ik een redelijke ervaring met het poetsen van geoxideerd lood en cliché’s. Hiervoor gebruikte ik plate clean van fuji. Dit komt uit de offset drukkerij. Beslist geen clean gebruiken waar ook al (ets) zuur doorheen zit

    Beantwoorden
  8. Beste Niels,

    wat je hier ziet is herkristalisatie van het tin in loden letter.

    Loden letter is een mengsel van Tin Antimoon en Lood. Bij het lettergieten worden deze metalen met innig met elkaar vermengd. Maar bij het afkoelen ontstaan tin-antimoon kristallen, die de letter zijn hardheid geven.

    Tin-heeft meerdere kristalvormen,

    Wat veel mensen niet weten, is dat tin-kristallen bij lage temperaturen instabiel zijn.

    Bij temperaturen al beneden de 16 graden kan herkristallisatie optreden.

    Loodletter dient daarom tenminste op kamertemperatuur te worden bewaard. En hoe lager de temperatuur, hoe groter de kans dat dit proces een aanvang neemt. Een bok hoort in je huiskamer, niet in een onverwarmde schuur..

    Bij herkristalliatie veranderen de kristallen van vorm, en dat veroorzaakt het beschadigde oppervlak,

    Is het eenmaal begonnen… dan is er geen weg terug, en versnelt dit proces zichzelf als een soort van katalitische reactie,

    Dat poreuse oppervlak zorgt bovendien nog voor extra oxidatie van het metaal…. En zo zie je dan dit witte poeder ontstaan.

    Reparatie is niet mogelijk, het drukoppervlak .is beschadigd, en drukken… het wordt niet echt mooi.

    ….

    Wat wel kan, is het lood omsmelten, en er weer niieuwe lettter mee maken. Maar daar zijn gietmachines voor. En letterlood weggooien, dat is toch een beetje verspillen.

    Beantwoorden
    • Dank John voor alle info – weer wat bijgeleerd! Ik gooi mijn versleten lood niet weg , hoor. Ik bewaar het en hoop het ooit te kunnen laten omsmelten tot nieuwe letter.

      Met beste groet

      Niels

Laat een antwoord achter aan Niels Goovaerts Reactie annuleren